het Friese land

het Friese land
mooi en weids

31 mrt 2015

JEAN van IJZENDOORN (1932 - 2015)



Mijn goede vriend Jean van Yzendoorn is er niet meer. Hij was mijn collega als taalleraar en mijn landgenoot. Ook hij was al vele jaren in het buitenland, voornamelijk in Finland. Eenieder heeft zijn/haar herinneringen; ik heb de mijne, verzameld in de tijd dat we elkaar beter en beter leerden kennen, na 1990 dus. Jean was een ervaren talenleraar en vertaler, een fijne collega; daarnaast heeft hij zich nog met veel andere zaken beziggehouden, o.a. met schilderen en tekenen, met inkopen voor de bekende firma Teräs Oy in Vaasa, rautakauppa (ijzerwinkel), met reizen voor zaken en zijn plezier, met activiteiten in Nederlands-Finse verenigingen. Hij hield van opera's, kende vele aria's (vooral uit Italiaanse werken) van binnen en buiten, met tekst, melodie en al.

Jean zouden we een soort Vliegende Hollander kunnen noemen. Hij werd geboren in het aloude Schiedam (jaja, de stad van de Hollandse jenever), woonde tijdens de oorlog in het prachtige en toen relatief rustige Delft, ging in Schiedam naar school, werkte korte tijd in Rotterdam bij het Franse consulaat; over die jeugdtijd heeft Jean me vaak en veel verteld. Hij ging al van jongs af aan regelmatig naar Frankrijk, naar familie, om de taal van dat land helemaal onder de knie te krijgen. En dat kreeg hij en hoe! Jean had een uitgesproken talenknobbel, sprak vloeiend Nederlands, Frans, Spaans, Italiaans, Baskisch en Zweeds, maar kon zich ook in het Duits, Engels en Fins meer dan goed redden. Een waarlijk Vliegende Hollander dus, die op vele plaatsen woonde, die zich overal wel kon redden, maar zich eigenlijk nergens echt thuis voelde en telkens wegwilde.

Een zwervende Europeaan van een vroeg stempel, zou je kunnen zeggen. Toen hij jong was, waren Schiedam en Holland zijn thuishavens, nadat hij als jong student langere tijd in Frankrijk woonde, in het Avignon van Vincent van Gogh bijvoorbeeld, waren Nizza en aansluitend Duinkerken zijn woon- en werkplaatsen. Vandaar ging Jean jonggetrouwd (in Helsinki) naar het zo mooie Stockholm, hij werkte daar als lector een jaar of wat voor een uitgever van toneelwerken, maar trok toen toch uiteindelijk naar Vaasa in Finland, naar het land van zijn vrouw Anna-Liisa en zijn dochters Leila en Nina; en tevens de stad, waar hij als inkoopchef bij Teräs Oy lang werkte en waar hij ook al snel begon taalles te geven; lessen in Frans, Italiaans, Spaans en af en toe ook in het Nederlands. Al snel had de hogeschool van Vaasa interesse voor zijn ervaring en kundigheid en stelde hem aan als taalleraar. Daar heeft hij dan tot in de jaren tachtig gewerkt. En dat met veel succes. De Vaasa-tijd was wel de glanstijd van het leven van Jean. Hij werd gevraagd door de Spaanse ambassade consul voor Spanje te worden in de regio Vaasa, en dat heeft hij na de dood van Franco eind 1977 graag geaccepteerd. Hij deed zijn pr-werk voor Spanje zo goed (door tentoonstellingen te organiseren en een actieve Spaanse vereniging te creëren) dat hij daarvoor hoge koninklijke onderscheidingen heeft ontvangen van koning Juan Carlos.

Eind jaren tachtig is hij in Zuid-Finland komen wonen; hij heeft in Savio en Kerava gewerkt als vertaler van technische teksten en vertegenwoordiger van meerdere firma's. Dáár heb ik nader kennis met hem gemaakt via de Nederlandse Vereniging in Finland, waar ik toen voorzitter van was. Hij deed enthousiast mee in het bestuur en volgde mij later in het bestuur van de Fins-Nederlandse vereniging. Uiteindelijk is hij in de jaren negentig een paar jaar de taalbegaafde toeristische hulp voor klanten van gekochte of gehuurde huizen aan de gouden en zonnige kust van Spanje geweest; daar hij voelde zich erg thuis en in zijn latere verhalen kwam vooral dit werk en deze mooie omgeving telkens weer naar boven in zijn herinnering als een soort utopisch paradijs, waar hij zich echt gelukkig en tevreden voelde.

Toch ging hij om gezinsredenen terug naar Finland, en werkte (ook al was hij toen al gepensioneerd) als vertaler verder, tot het uiteindelijk niet goed meer lukte. Door het ouder-worden, door zijn lichamelijke handicaps, door zijn aftakeling, door zijn verlangen naar meer huiselijkheid en aanhankelijkheid, door zijn heimwee naar menselijk contact? Wie zal het zeggen! Maar de laatste jaren voelde hij zich wel tamelijk vereenzaamd en ongelukkig.

Met Jean heb ik vaak, lang en intensief gepraat in het gastvrije huis en de heerlijke tuin van Irmeli, zijn steun van de laatste twintig jaar; we hadden levendige en opgewekte discussies over Europese geschiedenis, over de Gouden Eeuw van Rembrandt, over het Nederland van toen en nu, over de hem bekende talen; zeker ook over exotische talen als het Baskisch of het Provencaals, talen, die hij perfect beheerste en die hij ook in zijn business-contacten intensief gebruikte. Zeker het Baskisch! Want bij zijn Spaanse 'paradijs' moeten we het politiek felle Baskenland insluiten, dat hij heel vaak bezocht, waar hij veel vrienden had en dat hem inspireerde, verder te gaan. Het waren fijne gesprekken, waarbij wij ons urenlang verbonden voelden en die ons soms zelfs enigszins getroost hebben in het toch af en toe wel wat harde bestaan voor buitenlanders in Finland. Aan die uren denk ik nu met plezier terug en ik weet, dat het juist voor Jean maar ook voor mij moeilijk was, de laatste twee à drie jaar van deze intensieve en inspirerende gesprekken min of meer afstand te moeten doen, het lukte gewoon niet meer, Jean was zijn concentratie kwijt. Het zij zo. Jean, Jaska of Jasper, dank voor alles!
Met groet,
je vriend en collega Peter.

(Kerava, 28.03.2015)